Aksiya — bu aksionerlik jamiyati tomonidan chiqarilgan qimmatli qog’oz, boshqacha qilib aytganda — kompaniya-emitent. Barcha investorlar, agar aktsiyalarni sotib olgan bo’lsa, kompaniyaning mushtarak egalari bo’lishadi. Aksiya esa, undagi egasining kompaniyada biron-bir ulushi borligini tasdiqlaydi, hatto u juda kichik bo’lsa ham.
Aksiyalar egasiga nima beradi?
Har holda, siz «kontrol paket aktsiyalari» degan iborani eshitgan bo’lsangiz kerak — odatda filmlarda yomon inson kompaniyani qo’lga kiritganida, u 50% va yana bittagina aktsiyani egalab olsa, kompaniyani nazorat qiladi. Bu yomon inson 100% egalari bo’lmasa ham, u kompaniyaning asosiy qismiga ega bo’lgani uchun, uning nazoratida bo’ladi.
Ammo agar siz kontrol paket emas, balki kompaniyaning kichik bir bo’lagini sotib olgan bo’lsangiz ham, siz aksioner bo’lasiz va shunday qilib ba’zi huquqlarga ega bo’lasiz, ularning asosiylari:
Aksionerlar yig’ilishida ovoz berish huquqi va shunday qilib kompaniyani boshqarishda ishtirok etish (agar aktsiya ovoz berish huquqiga ega bo’lsa);
Dividendlar olish huquqi — kompaniyaning foydasining bir qismi (agar ular to’lansa);
Kompaniyaning likvidatsiya qilinishi holatida uning mol-mulkidan bir qismini olish huquqi.
Nima uchun ovoz berish huquqi muhim?
Chunki barcha eng muhim qarorlarni umumiy aktsionerlar yig’ilishi qabul qiladi. Shuningdek, kompaniyani likvidatsiya qilish va qayta tashkil etish haqidagi qarorlar ham shunga tegishli. Jamiyat yig’ilishi foydadan qanday ish tuzayotganini hal qiladi: barcha pullarni biznesni rivojlantirishga sarflash yoki ularning bir qismini — dividendlar sifatida taqsimlash.
Aksiyalar kompaniyalarda oddiy va imtiyozli bo’lishi mumkin. Farqlar ikki asosiy huquq bilan bog’liq — ovoz berish va dividend olish.
Oddiy aksiyalar.
Bu eng keng tarqalgan aksiya turi. Ular har doim aksionerlar yig’ilishida ovoz berish huquqini beradi, lekin dividendlar to’lanishiga kafolat bermaydi.
Imtiyozli aksiyalar.
Ular oldindan belgilangan dividend miqdoriga ega — masalan, kompaniyaning foydasidan foiz. Ularning egalariga faqat o‘tgan yilgi dividendlar to’lanmagan bo’lsa, ovoz berish huquqi beriladi.
|
Agar mijozlaringizga mahsulotlaringiz yoki xizmatingiz haqida ko‘proq ma’lumot bermoqchi bo‘lsangiz, veb-sayt eng yaxshi usuldir. Veb-sayt yaratish uchun Oqila kompaniyasi sizga sayt yaratish bo’yicha o’z xizmatlarini taklif qiladi! |
Ba’zan maxsus turdagi imtiyozli aksiyalar uchraydi:
Imtiyozli, ovoz bermaydigan aksiyalar.
Ular belgilangan dividendga ega va birinchi bo’lib to’lovlarni olish huquqiga ega, lekin ovoz berish huquqi yo’q.
Imtiyozli, maxsus huquqlarga ega aksiyalar.
Dividendlarni to’lash shartlari va ovoz berish imkoniyatlari kompaniyaning ustavida belgilab qo’yiladi. Masalan, bunday aksiyalar egalariga ovoz berish huquqi, dividendlarni to’lashda imtiyozli ustunlik yoki yangi chiqarilgan aksiyalarni birinchi bo’lib sotib olish huquqi berilishi mumkin. Ustavda kompaniya boshqa huquqlarni ham belgilashi mumkin.
Aksiya turiga qarab, ularning egalariga dividendlar to’lanishi yoki to’lanmasligi va qaysi miqdorda to’lanishi aniq bo’ladi. Agar aksionerlar yig’ilishida kompaniya foydasining bir qismini dividendlar sifatida taqsimlashga qaror qilsa, birinchi navbatda bu imtiyozli, ovoz bermaydigan aksiyalar egalariga to’lanadi. Ular uchun belgilangan dividend — ma’lum miqdor yoki qimmatli qog’ozlarning nominal qiymatidan foiz bo’lishi mumkin. Imtiyozli, ovoz bermaydigan aksiya egalari faqat kompaniya likvidatsiya qilish masalasi muhokama qilinayotgan bo’lsa, ovoz bera olishadi.
Dividendlar to’lanadigan ikkinchi guruhda — oddiy imtiyozli aksiyalar egalari turadi. Bu aksiyalar bo’yicha dividend miqdori aniq summa yoki nominal qiymatdan foiz bo’lishi mumkin. Ammo ko’pincha bu kompaniyaning sof foydasidan, yil oxirida chiqarilgan imtiyozli aksiyalar soniga bo’lingan foiz sifatida belgilanadi. Dividendni hisoblash tartibi odatda ustavda ko’rsatiladi. Bu aksiyalar egalari dividendlar to’lanayotganda ovoz bera olmaydi. Lekin agar dividendlar to’lanmagan bo’lsa, kelgusi yig’ilishda ular barcha masalalar bo’yicha ovoz berish huquqiga ega bo’lishadi.
Bir kompaniyada bir nechta turdagi imtiyozli aksiyalar bo’lishi mumkin, jumladan, maxsus huquqlarga ega aksiyalar. Ustavda dividendlar to’lanishi bo’yicha ketma-ketlik aniq ko’rsatilgan bo’lishi kerak. Shuning uchun imtiyozli aksiyalarni sotib olishdan oldin kompaniyaning ustavini diqqat bilan o’rganib chiqing.
Oddiy aksiyalar egalariga dividendlar faqat kompaniya barcha imtiyozli aksionerlarga majburiyatlarini to’liq bajarganidan so’ng to’lanadi.
Dividendlar taqsimlangandan so’ng, to’lovlar kompaniya barcha aksionerlari uchun bir vaqtning o’zida amalga oshiriladi.
Saytingizni o’rnini Googleda yuqoriga ko’taring va yangi mijozlarga ega bo’ling.
OQILA kompaniyasi sizga SEO xizmatni taklif etadi!
|
Saytingizni o’rnini Googleda yuqoriga ko’taring va yangi mijozlarga ega bo’ling. OQILA kompaniyasi sizga SEO xizmatni taklif etadi! |
Aniqrog’i, hech qanday. Kino va adabiy stereotiplar tufayli «aksiya» so’zi odatda chiroyli gerbli blankalar bilan bog’lanadi. Ammo bugungi kunda aksiyalar — bu hashamatli qog’ozlar emas, ular umuman chop etilmaydi, ular, rasmiy til bilan aytganda, hujjatsizdir, ya’ni faqat elektron shaklda mavjud.
Qimmatli qog’ozlar hisobini maxsus tashkilotlar — depozitariylar va registratorlar olib boradi.
